Ýer ýüzünde adamzat ýaşaýşynyň ygtybarly dowam etmegi üçin parahatçylyk zerurdyr. Ynsanlaryň we halklaryň birek-birege bolan ynamy bolsa parahatçylygy üpjün etmegiň ilkinji serişdeleriniň biridir. Parahatçylyk we ynanyşmak düşünjelerini mizemez jemgyýetçilik ýörelgesine, durmuş kadasyna öwren halkymyzyň bu ugurdaky milli aýratynlyklary asyrlaryň dowamynda kämilleşip, nusgalyk häsiýete eýe bolandyr. 

     Häzirki wagtda ýurtlary, sebitleri we yklymlary biri-biri bilen köp sanly ugurlar baglanyşdyrýar. Şonuň üçin hem halklaryň arasynda dost-doganlyk gatnaşyklaryny, oňyn hyzmatdaşlyk ýörelgelerini berkitmek, parahatçylyk arkaly durnukly ösüşi gazanmak möhümdir. Hoşniýetli goňşuçylyk, beýleki halklar bilen parahatçylyk söýüjilikli, birek-birege hormat goýmak gatnaşyklary durnukly ösüşi gazanmakda möhüm ähmiýete eýe bolup durýar. Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi hasaplanylýan Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan döwletimiz bolsa halkara giňişlikde durnuklylygy we howpsuzlygy üpjün etmäge, uzak geljegi nazarlaýan döwletara gatnaşyklary ösdürmäge, ählumumy meseleleri çözmäge gönükdirilen syýasatyny, milli ýörelgelerini barha rowaçlandyrýar. 

     Gahryman Arkadagymyzyň «Ösüş arkaly parahatçylyk» şygaryna we «Dialog — parahatçylygyň kepili» filosofiýasyna esaslanýan, şeýle-de döwletimiziň ählumumy meselelere bolan garaýşyny öz içine alýan ynsanperwer taglymatyny üstünlikli dowam etdirýän hormatly Prezidentimiziň öňe sürýän parasatly başlangyçlarynyň dünýä bileleşigi tarapyndan giňden goldanylmagy ýurdumyzyň parahatçylyk söýüjilik syýasatynyň Ýer ýüzünde barha dabaralanýandygyny görkezýär. Şunda döwletimiziň hemişelik Bitaraplyk hukuk derejesi uly ähmiýete eýedir. Bitaraplygyň türkmen nusgasynda milli bitewülik ýörelgeleriniň hem-de ähli taraplaryň bähbitlerini göz öňünde tutmak däpleriniň jemlenmegi ýurdumyzyň içeri we daşary syýasatynda uly üstünlikleri gazanmagyna itergi berýär.

     Türkmen Bitaraplygy ösüşleriň we özgerişleriň dünýä nusgalyk aýdyň ýoludyr. Şeýle aýdyň we adalatly ýol bilen halkymyzy röwşen geljege ynamly alyp barýan Milli Liderimiziň hem-de hormatly Prezidentimiziň janlary sag, ömürleri uzak, dünýä nusgalyk ýol-ýörelgeleri dowamat-dowam bolsun! 

Annabagt Ma­ýewa, welaýat Baş bilim müdirliginiň mekdebe çenli bilim, terbiýe we mekdepden daşary edaralar bölüminiň başlygy, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty

     Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistan döwletimizde millilige uly sarpa goýulýar. Türkmen zenanlarynyň döredýän islendik el işini synlanymyzda bir hakykata göz ýetirmek bolýar. Ýürek mähri siňdirilip, yhlas bilen edilen işleriň deňsiz-taýsyz gözellige, gaýtalanmajak sungat eserine deňelmegi ýöne ýere däldir. 

     Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň maşgalasy Ogulgerek Berdimuhamedowa öz agtyklary bilen Ogulabat ejäniň nusgalyk el işini sarpalap, mähriban enäniň ören alajasyny hem-de alaja örmekde ulanan iş guralyny Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Döwlet muzeýine gowşurdy. Beýik ogly dünýä beren beýik enäniň elinden çykan nepislikler bilen muzeý gymmatlyklarynyň üstüniň ýetirilmegi örän guwandyryjydyr. 

     Alaja inçe hem nepis iş. «Alaja aladyr, nagşa läledir» diýlişi ýaly, alaja salnan islendik nagşyň gözelligi has artýar. Şonuň üçin el işlerini alajasyz göz öňüne getirmek mümkin däl. Halk arasynda alajanyň ruhy güýjüniň bardygyna ynanylypdyr. Halkymyz ony gözden-dilden goraýjy hökmünde ulanypdyr. Bu barada Gahryman Arkadagymyz «Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» atly eserinde: «Biziň halkymyzda dagdan, düýe ýüňi, alaja ýaly zatlar ýakymsyz täsirlerden, gözden-dilden goraglylygy aňladýar» diýip belleýär. Hatda çarwadarlar hem yrym edip täze doglan guzularyň, owlaklaryň, köşekleriň, seýisler taýçanaklarynyň boýnuna alaja dakýarlar. Milli lybaslara, el işlerine, haly-palaslara aýratyn öwüşgin çaýýan alajanyň ak bilen gara sapaklardan işilmegine-örülmegine halkymyzda gije bilen gündiziň sazlaşygynyň beýany hökmünde garalýar.

     Halypa halyçy Ogulgerek Berdimuhamedowa Döwlet muzeýine bu gymmatlygy gowşuran pursadynda türkmen zenanyna mahsus asyllylyk bilen alajany agaç gurala berkidip, onuň nähili ulanylýandygyny düşündirdi. Görüm-göreldeden, edep-ekramdan ýüki ýetik halypa enä, onuň döreden el işlerine hormatynyň çäksizdigini şol pursatlar ýene bir gezek aýan etdi. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe milli ýörelgelerimiziň dowamatynyň dowam bolýandygy has-da buýsandyryjydyr. 

Aýnabat TOÝLYÝEWA, Köneürgenç etrabyndaky 38-nji orta mekdebiň müdiri, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

        В рамках международной конференции высокого уровня по сохранению ледников и в ознаменование начала председательства в 2025 году Республики Таджикистан в Диалоге женщин стран Центральной Азии в Душанбе в конце минувшего месяца под общей темой «Женщины в сохранении ледников» состоялся форум, на котором участники обсудили важную роль женщин в адаптации к изменению климата и смягчении его последствий, уделив особое внимание последствиям таяния ледников в регионе. На двух специальных панельных заседаниях были освещены успешные инициативы женщин стран Центральной Азии в области из­менения климата и рассмотрены пути совершенствования управления окружающей средой с учётом гендерных факторов. В очередном фору­ме Диалога женщин приняли участие и выступили депутаты Меджлиса Туркменистана. 

    Диалог женщин стран Центральной Азии – это платформа женщин региона по продвижению гендерного равенства. Диалог служит расширению и эффективному использованию потенциала женщин в укреплении мира, процветании и устойчивом развитии. Региональная платформа Диалог женщин стран Центральной Азии была основана в декабре 2020 года по инициативе стран Центральной Азии при поддержке Регионального центра ООН по превентивной дипломатии для Центральной Азии и Регионального бюро ПРООН для Европы и Содружества Независимых Государств. За годы своей деятельности Диалог вырос в эффективную региональную платформу для всестороннего обсуждения и выработки долгосрочных решений для развития женщин в рамках усилий по поддержанию мира и стабильности в регионе. 

      Туркменистан председательствовал в Диалоге женщин стран Центральной Азии в 2022 году. В рамках данной платформы наша страна успешно взаимодействует со странами-членами, проводит и участвует в различных мероприятиях. Они направлены на обеспечение гендерного равенства, мирного и устойчивого развития, охрану окружающей среды, поддержку женского предпринимательства, на совершенствование социальной защищённости женщин на уровнях законодательной и государственной политики.

     В преддверии форума Диалог женщин стран Центральной Азии Председатель Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан Файзали Идизода встретился с руководителями делегаций форума. На встрече было отмечено, что Диалог женщин стран Центральной Азии – одна из площадок, демонстрирующих потенциал и возможности женщин, их поистине колоссальную созидательную роль в правовом воспитании граждан, обеспечивая их информированность, защиту прав и соблюдение законов. 

     Тема Диалога в 2025 году является одной из актуальных для настоящего времени. Таяние ледников – одна из самых острых экологических проблем. По мере сокращения ледников нарушаются местные и сезонные запасы воды, от которых зависят питьевые, ирригационные и энергетические ресурсы. Говоря об этой проблеме, Национальный Лидер туркменского народа, Председатель Халк Маслахаты Туркменистана Герой-Аркадаг Гурбангулы Бердымухамедов в своём выступлении в декабре 2024 года на Саммите «Единая вода» в Саудовской Аравии подчеркнул, что «повышение температур, сокращение площади ледников и изменение режима осадков требуют от нас не только адаптации, но и срочных совместных действий. Ледники, несмотря на их удалённость от Туркменистана, имеют огромное значение для нашей страны. Они являются естественными источниками питания таких рек, как Амударья, вода которой является основой жизни, сельского хозяйства и экосистем в регионе. Мы убеждены, что сохранение ледников возможно только с применением самых современных технологий». Понимая важность решения данной проблематики, в 2022 году Генеральная Ассамблея ООН единогласно приняла Резолюцию об объявлении 2025 года «Международным годом сохранения ледников». 

     Цель Диалога женщин – содействие укреплению глобальной роли женщин в обеспечении климатической устойчивости, защите ледников и водных ресурсов, продвижение женского лидерства в международной экологической повестке, а также развитие новых форматов международного сотрудничества и обмена лучшими практиками. 

     В соответствии с повесткой дня Диалога женщин были заслушаны выступления, в которых подчёркивался вклад женщин в формирование экологической культуры, отмечалось, что женщины принимают активное участие в борьбе с изменением климата, обеспечении продовольственной безопасности, эффективном землепользовании, снижении пагубных последствий изменения климата. Сегодня как никогда востребована созидательная миссия женщин. Умело управляя современной техникой, пользуясь необходимыми источниками, женщины активно участвуют в деятельности, проводимой по достижению продовольственной безопасности, эффективному использованию земли, уменьшению вредного воздействия изменения климата, подчёркивали участники форума. 

     Также говорилось о программной деятельности, проводимой в области успешной реализации Целей устойчивого развития по повышению эффективности осуществляемой в регионе Центральной Азии работы по обеспечению гендерного равенства, расширению прав и возможностей женщин и девушек. 

     В своих выступлениях представители Меджлиса Туркменистана отметили важность принятия по инициативе нашей страны Резолюции Генеральной Ассамблеи ООН «2025 год – Международный год мира и доверия», а также роль женщин в вопросах мира и безопасности и проводимую в стране работу в этом направлении. 

     Говоря о природоохранной политике, подчёркивалось, что вопросы охраны окружающей среды являются одним из приоритетных направлений государственной политики Туркменистана. Являясь участником Рамочной конвенции ООН об изменении климата и Парижского соглашения по климату, наша страна активно внедряет нормы международных документов в национальное законодательство, государственные программы, а также в политику в области охраны окружающей среды.

     Туркменистан принял десятки законов об охране окружающей среды, о рациональном использовании земель и воды. Национальная стратегия Туркменистана об изменении климата включает в себя множество адаптационных мероприятий для секторов водного и сельского хозяйства, сохранения земельных ресурсов, экосистем, лесов, а также имитационных мероприятий по секторам промышленности, энергетики и транспорта.

     Гармонизация развития общества и окружающей среды – основная цель долгосрочной экологической политики Туркменистана, важнейшими аспектами которой являются адаптация к изменению климата, охрана окружающей среды, защита биологического разнообразия, бережное использование природных ресурсов. Эта позиция нашла своё отражение в основополагающих национальных программах. Выступая за конкретную практическую реализацию инициатив, направленных на смягчение последствий изменения климата и адаптацию к этим изменениям, были разработаны и планы мероприятий по реализации принятых программ. 

    В настоящее время во все отрасли национальной экономики внедряются новые энергосберегающие технологии. При строительстве заводов и фабрик, а также других сооружений обеспечивается соответствие обязательным экологическим требованиям и критериям, осуществляется обязательная проверка на безопасность для окружающей среды. В соответствии с Национальной лесной программой ежегодно расширяется площадь рукотворных лесных зон. Столице Туркменистана городу Ашхабад был вручён специальный сертификат за вклад в инициативу «Деревья в городах», провозглашённую Европейской экономической комиссией ООН. Отрадно, что в достижение успешной реализации этой цели женщины и девушки внесли свой достойный вклад, с гордостью подчеркнули наши депутаты. 

    Выступление представителей Туркменистана было заслушано с большим вниманием. 

    Одним из ключевых итогов форума стало принятие Плана действий Диалога женщин стран Центральной Азии на 2025 год, в котором определены стратегические приоритеты на текущий год, включая усиление взаимодействия в области женщин, мира и безопасности, устойчивости к изменению климата и регионального сотрудничества. 

Байрамгозель Мырадова, депутат Меджлиса Туркменистана, председатель Комитета Меджлиса по науке, образованию, культуре и молодёжной политике.

     Sag­dyn­ly­gyň we bag­ty­ýar­ly­gyň ýurdy hök­mün­de dün­ýä­de ykrar edi­len eziz Di­ýa­ry­myz­da ýo­ka­ry ne­ti­je­li spor­ty hem-de Olim­pi­ýa he­re­ke­ti­ni ös­dür­mek, jem­gy­ýet­de sag­dyn durmuş ýörel­ge­le­ri­ni ber­ka­rar et­mek ug­run­da giň ge­rim­li iş­ler ama­la aşyryl­ýar. Döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zyň tagal­la­la­ry esa­syn­da be­den­ter­bi­ýe we sport ul­ga­my­nyň ka­nun­çy­lyk hem-de mad­dy-enjamlaýyn bin­ýa­dy­ny pugta­lan­dyr­mak ba­bat­da top­lum­la­ýyn çä­re­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär.

     Is­len­dik ugur­da ýo­ka­ry ne­ti­je­le­riň ga­zanyl­ma­gy, öň­de goý­lan mak­sat­la­ra ýe­tilme­gi öz işi­ne us­sat hü­när­men­le­riň yh­las­ly zähme­ti bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Hut şo­ňa gö­rä-de, Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de äh­li ugur­lar bilen bir ha­tar­da, be­den­ter­bi­ýe we sport ul­ga­myn­da hem kä­mil hü­när­men­le­ri taý­ýar­la­mak ile­ri tu­tul­ýan we­zi­pe­le­riň ha­ta­ryn­da dur­ýar. «Be­den­ter­bi­ýe we sport ha­kyn­da» Türkme­nis­ta­nyň Kanu­ny­nyň 59-njy mad­da­sy­na la­ýyk­lyk­da, be­den­ter­bi­ýe we sport ba­bat­da hü­när­men­le­ri taý­ýar­la­mak Türk­me­nista­nyň kanunçy­ly­gy­na la­ýyk­lyk­da ama­la aşy­ryl­ýar. Be­den­ter­bi­ýe we sport ba­bat­da hü­när­men­ler ýö­ri­te­leş­di­ri­len or­ta hü­när we ýo­ka­ry hü­när okuw mek­dep­le­rin­de taý­ýar­la­nyl­ýar. Ka­nun­da kesgitlenili­şi ýa­ly, döw­let be­den­ter­bi­ýe we sport ba­bat­da bi­lim eda­ra­la­ry­nyň mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dynyň pugtalandyrylmagy­na ýar­dam ed­ýär. Öz ge­ze­gin­de, mad­dy-enjam­la­ýyn bin­ýa­dyň pug­ta­lan­dy­ryl­ma­gy sport des­ga­la­ry­nyň we en­jam­la­ry­nyň top­lu­my­nyň bol­ma­gy­ny göz öňün­de tut­ýar.

     Häzirki dö­wür­de ýur­du­myz­da us­sat türgen­le­ri we hünärmenle­ri taý­ýar­la­mak üçin ze­rur bo­lan äh­li şert­ler döredilen­dir. Döwrebap sport top­lum­la­ry, iň hä­zir­ki za­man enjam­lar bi­len üpjün edi­len bi­lim ojak­la­ry ýaş­la­ryň bedenterbiýä­niň we spor­tuň öň­deba­ry­jy tej­ri­be­si­ni özleşdirmeginde, na­za­ry ylym­la­ry tejribä or­naş­dyr­ma­gy­nda oňyn müm­kin­çi­lik­le­ri aç­ýar.

     Hünärmen­le­ri gaý­ta­dan taý­ýar­la­mak we ola­ryň hü­nä­ri­ni ýokarlan­dyr­mak hem mil­li sport ul­ga­my­myz­da ile­ri tu­tul­ýan ugur­lardyr. Mil­li ka­nun­çy­ly­ga la­ýyk­lyk­da, be­den­terbi­ýe we sport hü­när­men­le­ri­niň we­zi­pe­le­ri­ne bil­di­ril­ýän hü­när ta­lap­la­ry be­den­ter­bi­ýe hem-de sport ba­bat­da yg­ty­ýar­ly döw­let edara­sy tara­pyn­dan kes­git­le­nil­ýär. Be­den­terbi­ýe we sport hünärmenlerine de­giş­li ugur bo­ýun­ça yg­ty­ýar­ly döw­let eda­ra­sy ta­ra­pyndan bel­le­nil­ýän ter­tip­de hem-de şert­ler­de Türkmenistanyň zäh­met ka­nun­çy­ly­gy­na la­ýyk­lyk­da hü­när dereje­le­ri ber­lip bi­lin­ýär. 

     Bu gün tür­gen­le­ri­mi­ze di­ňe bir ýurdumyz­da däl, eý­sem, daşary ýurt­lar­da guralýan hal­ka­ra ýaryş­la­ra gat­naş­ma­ga hem, okuw-tür­gen­le­şik ýyg­na­ny­şyk­la­ry­ny ge­çir­mä­ge-de mümkinçilik­ler dö­re­dil­ýär. Ama­la aşy­ryl­ýan işleriň, dö­re­dil­ýän mümkin­çi­lik­le­riň ne­ti­je­sin­de türk­men spor­ty ösü­şiň tä­ze belentlik­le­ri­ne çyk­ýar. Be­den­terbi­ýä­ni we spor­ty ösdür­mek arka­ly jem­gy­ýeti­miz­de sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­si­ni ber­ka­rar edýän, be­den hem ru­hy taý­dan kä­mil ne­sil­le­ri ke­ma­la ge­tir­mek ug­run­da ýa­dawsyz ala­da ed­ýän Gahryman Arkadagymyzyň hem-de hormatly Prezidentimiziň jan­la­ry sag, ömür­le­ri uzak bol­sun! 

Perman SAPAROW, Türk­me­nis­ta­nyň Mej­li­si­niň Dur­muş syýasa­ty ba­ra­da­ky ko­mi­te­ti­niň baş hü­när­me­ni

     Mälim bolşy ýaly, Türkmenistanyň Mejlisiniň ýedinji çagyrylyşynyň sekizinji maslahatynda hormatly Prezidentimiziň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlaryna laýyklykda, Watanymyzy durmuş-ykdysady taýdan okgunly ösdürmäge gönükdirilen Kanunlaryň birnäçesine seredildi we kabul edildi. Kabul edilen Kanunlaryň biri hem «Kazyýet hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň täze beýanydyr.

     «Kazyýet hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň täze beýany halkara hukugynyň umumy ykrar edilen kadalaryny we öňdebaryjy dünýä tejribesini milli kanunçylygymyza we kazyýet önümçiligine ornaşdyrmak hem-de Türkmenistanyň kazyýet ulgamyny ösdürmegiň 2022-2028-nji ýyllar üçin Maksatnamasynda göz öňünde tutulan wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmek maksady bilen taýýarlanyldy. 

     Kazyýet häkimiýeti adyl kazyýetligi amala aşyrýan döwlet häkimiýetiniň garaşsyz we özbaşdak şahasydyr. Onuň esasy tapawutly aýratynlygy Türkmenistanyň Konstitusiýasyna we «Kazyýet hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda, diňe Türkmenistanyň kazyýet ulgamynyň düzümine girýän döwlet kazyýetleri tarapyndan amala aşyrylýanlygydyr. 

     Adyl kazyýetlik Kanunyň ähli talaplaryny doly we gyşarnyksyz berjaý etmek bilen, jemgyýetçilik gatnaşyklarynda ýüze çykýan dürli hukuk bozulmalarynyň Kanunlarda bellenilen kadalary we iş ýörediş tertibini berjaý etmek bilen adalatly we esaslandyrylan çözgütleri çykarmak arkaly kazyýet edaralary tarapyndan amala aşyrylýan hukuk goraýjylyk işidir. Türkmenistanda kazyýet häkimiýetini amala aşyrýan kazyýetleriň guramaçylyk-hukuk esaslaryny, kazylary wezipä bellemegiň we wezipeden boşatmagyň tertibini, şeýle hem olaryň ygtyýarlyklaryny kesgitleýän «Kazyýet hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň täze beýany 6 bölümden, 12 bapdan ybarat bolup, 118 maddany öz içine alýar.

     Kanunda Türkmenistanyň raýatlarynyň öz at-abraýyna we mertebesine, Konstitusiýada hem-de Kanunlarda göz öňünde tutulan hukuklaryna we azatlyklaryna hyýanat edilmeginden kazyýet goragy kepillendirilýär. Şonuň bilen bir hatarda,  daşary ýurt raýatlarynyň we raýatlygy bolmadyk adamlaryň hem Türkmenistanyň Kanunlaryna hem-de halkara şertnamalaryna  laýyklykda kazyýet tertibinde goranmaga bolan hukukdan peýdalanýandyklary beýan edilýär. 

     Kanunda Türkmenistanda kazyýet ulgamy Türkmenistanyň Ýokary kazyýeti, Türkmenistanyň Arbitraž kazyýeti, welaýat kazyýetleri, welaýat hukukly we döwlet ähmiýetli şäher kazyýetleri, etrap kazyýetleri we etrap hukukly şäher kazyýetlerinden ybarat bolup durýandygy bellenilen hem-de olaryň ygtyýarlyklary anyk kesgitlenilen. 

     Kanunda kazylary wezipä bellemegiň we wezipeden boşatmagyň tertibi, şeýle hem olaryň ygtyýarlyklary, hukuklary we borçlary kesgitlenilýär. Şeýle-de kazy wezipesine dalaşgärlere bildirilýän talaplar kadalaşdyrylypdyr. Şunda etrap kazyýetiniň we etrap hukukly şäher kazyýetiniň kazysy wezipesine 25 ýaşy dolan, ýokary ýuridik bilimi, ýuridik hünäri boýunça azyndan iki ýyl iş döwri bolan we hünär dereje synagyndan geçen Türkmenistanyň raýatynyň, Türkmenistanyň Arbitraž kazyýetiniň, welaýat kazyýetleriniň, welaýat hukukly we döwlet ähmiýetli şäher kazyýetleriniň kazysy wezipesine 30 ýaşy dolan, azyndan üç ýyl kazylyk iş döwri bolan we hünär dereje synagyndan geçen Türkmenistanyň raýatynyň, Türkmenistanyň Ýokary kazyýetiniň kazysy wezipesine bolsa 30 ýaşy dolan, azyndan bäş ýyl kazylyk iş döwri bolan we hünär dereje synagyndan geçen Türkmenistanyň raýatynyň bellenip bilinýändigi beýan edilýär. 

    Türkmenistanyň Konstitusiýasyna laýyklykda, ähli kazyýetleriň kazylary Türkmenistanyň Prezidenti tarapyndan wezipä bellenilýär. Kazylaryň ygtyýarlyklarynyň möhleti — bäş ýyl bolup, olar aýratyn hukukdan peýdalanýarlar. 

     Şeýle-de kazy wezipä bellenilende, kazynyň wezipesinde bolmagyň aňryçäk ýaşy bellenilen, ýagny Türkmenistanyň Ýokary kazyýetiniň kazylary üçin ýetmiş ýaş, beýleki kazyýetleriň kazylary üçin altmyş bäş ýaşa çenli diýlip bellenilýär. Kazynyň wezipesinde bolmaklygyň aňryçäk ýaşy Türkmenistanyň Ýokary kazyýetiniň Başlygynyň teklipnamasy boýunça Türkmenistanyň Prezidenti tarapyndan bäş ýyla çenli möhlete uzaldylyp bilinýär. 

     Kanunda kazyýet oturdaşlarynyň saýlawlary we kazyýet oturdaşlaryny bellemegiň we wezipeden boşatmagyň tertibi, şeýle hem olaryň ygtyýarlyklary, hukuklary we borçlary bellenilýär. Kazyýet oturdaşlygyna 25 ýaşy dolan Türkmenistanyň raýaty saýlanyp ýa-da bellenip bilinýär. Etrap kazyýetleriniň we etrap hukukly şäher kazyýetleriniň kazyýet oturdaşlary raýatlaryň işleýän ýa-da ýaşaýan ýerlerinde ýygnaklarda açyk ses bermek arkaly saýlanýarlar, kazyýet oturdaşlarynyň saýlawlaryny geçirmegi etraplaryň we etrap hukukly şäherleriň häkimlikleri guraýarlar.

    Türkmenistanyň Ýokary kazyýetiniň Pleniumynyň, Prezidiumynyň we Kazyýet kollegiýalarynyň düzümi, olaryň ygtyýarlyklaryny belleýän kadalar hem Kanunda anyk beýan edilen. 

     Agzalan Kanuna «Maşgala işleri boýunça kazylar» atly täze bölüm goşuldy. «Kazyýet hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň täze beýanynyň kabul edilmegi kazyýet önümçiliginde raýatlaryň hukuklarynyň we azatlyklarynyň goraglylygynyň has ygtybarly bolmagyny üpjün eder. 

     Berkarar döwletimizde her bir maşgalanyň bagtly, agzybir, bolelin, erkana durmuşda ýaşamagy ugrunda döwlet tarapyndan edilýän işler sanardan köpdür. Ýurdumyzyň hukuk binýadynyň kämilleşmegi ugrunda giň gerimli işlere badalga berýän hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak, işleri rowaç bolsun!

 Meňli DIWANOWA, 

 Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

      Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de eziz Di­ýary­myz­da be­den­ter­bi­ýä­ni, spor­ty ös­dür­mek, be­den taýdan sag­dyn, ru­hu­be­lent ra­ýat­la­ry ter­bi­ýe­läp ýe­tiş­dir­mek boýun­ça giň ge­rim­li iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar.Ýur­dumy­zyň dür­li künjek­le­rin­de dün­ýä öl­çeg­le­ri­ne laýyk gel­ýän, hä­zir­ki za­ma­nyň iň kä­mil enjam­la­ry bi­len en­jam­laş­dy­ry­lan sport top­lum­la­ry, mekdep­le­ri, sta­di­on­lar we baş­ga-da sport mak­sat­ly en­çe­me desga­lar gur­lup ula­nyl­ma­ga be­ril­di. Şeý­le­lik­de, ýaş­la­ry­my­zyň spor­tuň dür­li görnüş­le­ri bo­ýun­ça tä­ze üs­tün­lik­le­ri ga­zan­ma­gy, hal­ky­my­zyň köp­çü­lik­le­ýin be­den­ter­bi­ýe bi­len giň­den meşgullan­mak­la­ry üçin berk bin­ýat döre­dil­di. Bu gün gaý­rat­ly tür­gen­le­ri­miz se­bit we hal­ka­ra de­re­je­dä­ki ýa­ryş­lar­da ata Watany­myzyň baý­da­gy­ny belent­de par­la­dyp, ýur­du­my­zyň sport ab­ra­ýy­ny ar­şa gal­dyryp, wa­tan­sö­ýü­ji­li­giň, eder­men­li­giň, ha­ky­ky us­sat­ly­gyň aja­ýyp nusgasy­ny gör­kez­ýär­ler. 

     Pa­ra­hat­çy­ly­gyň we dost­lu­gyň me­ka­ny ha­sap­la­nyl­ýan Garaşsyz, ba­ky Bi­ta­rap Türkme­nis­ta­nyň mer­mer paý­tag­tyn­da en­çe­me iri sport ýa­ryş­la­ry­nyň üs­tün­lik­li ge­çi­ril­me­gi dün­ýä­niň sport jemgy­ýet­çi­li­gi ta­ra­pyn­dan ýur­du­my­za bil­di­ril­ýän uly ynamyň, bedenter­bi­ýä­ni we spor­ty ös­dür­mek, wa­gyz et­mek, bu ul­gam­da hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy pug­ta­landyr­mak ug­run­da­ky tagal­la­la­ryň do­ly yk­rar edil­ýän­di­gi­ni gör­kez­ýär. Gün­do­ga­ryň mer­je­ni hasapla­nyl­ýan paý­tag­ty­myz Aş­ga­bat­da Merke­zi Aziýada de­ňi-ta­ýy bol­ma­dyk Olim­pi­ýa şä­her­çe­si­niň gu­rul­ma­gy türk­men sportu­nyň hil taý­dan tä­ze de­re­jä çyk­ma­gy­na uly go­şant goş­dy. Hut şu ýer­de örän ýo­ka­ry gu­ra­ma­çylyk­ly ge­çi­ri­len Ýa­pyk binalar­da we söweş sunga­ty bo­ýun­ça V Azi­ýa oýun­la­ry, Agyr at­le­ti­ka bo­ýun­ça dün­ýä çem­pio­na­ty, Ku­raş bo­ýun­ça dün­ýä çempio­na­ty, ten­nis bo­ýun­ça Mer­ke­zi Azi­ýa­nyň to­par­la­ýyn birinji­li­gi, Hokkeý boýun­ça hal­ka­ra ýa­ry­şy, Mil­li we gu­şak­ly alyş gö­re­şi bo­ýun­ça hal­ka­ra ýa­ry­şy, ýur­du­my­zyň çä­gin­de geçirilen «Amul — Ha­zar» hal­ka­ra aw­to­ral­li­si mil­li spor­tuň tary­hyn­da tä­ze sa­hypa­ny aç­dy. Ol ýa­ryş­lar Türk­me­nis­ta­nyň ýokary de­re­je­li bäs­le­şik­le­ri gu­rap bil­ýän ýurt­la­ryň ha­ta­ryn­da orun alan­dy­gy­ny ala­mat­lan­dyr­dy, şeý­le hem äh­lu­mu­my parahatçy­ly­gyň, abadan­çy­ly­gyň bäh­bi­di­ne dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän sport dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň üs­tün­li­gi­ni gör­kez­di. 

     Hä­zir­ki dö­wür­de spor­ta we olim­pi­ýa here­ke­ti­ne döw­let­le­riň, halk­la­ryň ara­syn­da­ky yn­san­per­wer gat­na­şyk­la­ry, bi­rek-bi­re­ge yna­nyş­ma­gy, dur­nuk­ly ösü­şi üp­jün et­me­giň mö­hüm şert­le­ri­niň bi­ri hök­mün­de ba­ha berilýär. Ga­raş­syz Di­ýa­ry­my­zyň öňe sür­ýän sport dip­lo­ma­ti­ýasy hem dün­ýä­de pa­ra­hat­çy­ly­gy we äh­lu­mu­my aba­dan­çy­ly­gy üp­jün et­mä­ge gö­nükdi­ril­ýär. Bu ugur­da ab­raý­ly hal­ka­ra gu­ra­ma­lar bilen iki­ta­rap­la­ýyn gat­na­şyk­lar ýo­la go­ýul­ýar. Dün­ýä halklarynyň ara­syn­da dost-do­gan­ly­gy, pa­ra­hat­çy­ly­gy we raýdaşly­gy ber­kit­mek­de spor­tuň uly äh­mi­ýe­te eýe­di­gi ta­ry­hyň yk­rar eden ha­ky­ka­ty­dyr. Şo­ňa bag­ly­lyk­da, pa­ra­hatçy­ly­gyň, dostlu­gyň we yna­nyş­ma­gyň çeş­me­si ha­sap­lan­ýan sport hal­ka­ra gat­na­şyk­la­ry­nyň esa­sy ugur­la­ry­nyň bi­ri hök­mün­de kes­git­lenýär. BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 78-nji ses­si­ýa­syn­da Türkmenis­ta­nyň baş­lan­gy­jy bi­len hem-de Mil­let­ler Bi­le­le­şi­gi­ne ag­za döwlet­le­riň bi­ra­gyz­dan gol­da­ma­gyn­da «Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň oýun­la­ry» at­ly Ka­rarna­ma­nyň ka­bul edil­me­gi hem mu­nuň aý­dyň su­but­na­ma­sy bol­dy. Bu res­mi­na­ma­nyň ka­bul edil­me­gi­niň göz­ba­şyn­da sport ar­ka­ly yn­sanper­wer­li­giň wa­gyz edil­me­gi­niň, yna­nyş­ma­gy  ýaý­baň­lan­dyr­ma­gyň dün­ýä­de parahat­çy­ly­gy we aba­dan­çy­ly­gy ber­ka­rar et­mek ba­bat­da­ky umuma­dam­zat äh­mi­ýe­ti aý­dyň şöh­le­len­ýär. 

     Hor­matly Prezidenti­miz  Ser­dar  Berdimuhamedow  Gahryman  Arkadagy­my­zyň sport bi­len meşgul­lan­mak we wagyz et­mek bilen bag­ly asyl­ly baş­lan­gyçla­ry­ny do­wam etdirmek bi­len, iş­jeň, sag­dyn dur­muş ýö­rel­ge­le­ri­niň peý­da­sy­ny iş ýü­zünde tas­syk­lap, wa­tan­daş­la­ry­my­za nus­ga­lyk gö­rel­de görkez­ýär. Be­den­ter­bi­ýe-sa­gal­dyş he­re­ke­ti­ne, ýo­ka­ry de­re­je­li spor­ta döw­let tara­pyn­dan uly äh­mi­ýet be­ril­me­gi ne­ti­je­sin­de, halka­ra ýa­ryş­lar­da Türkmenis­ta­na we­kil­çi­lik ed­ýän ýaş türgenleriň tä­ze nes­li kemala gelýär. Şeý­le­lik­de, ýur­du­myz­da sport ul­ga­my­ny, şol sanda at­çy­lyk spor­tu­ny ös­dür­mek iş­le­ri hem üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. 

     Hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­lyk we yna­nyş­mak ýylyn­da «Galky­nyş» mil­li at üs­tün­dä­ki oýun­lar to­pa­ry­nyň Mo­na­ko Knýaz­ly­gyn­da geçi­ri­len Mon­te-Kar­lo hal­ka­ra sirk sun­ga­ty festiwa­lynda Al­tyn baý­ra­ga hem-de ýö­ri­te baý­rak­la­ra my­na­syp bol­ma­gy, «Arkadag» fut­bol to­pa­rynyň uly ýe­ňiş ga­za­nyp, Aziýa­nyň Futbol konfe­de­ra­si­ýa­sy­nyň Ça­gy­ryş li­ga­sy­nyň çempio­ny bolmagy eziz Di­ýa­ry­myz­da ýo­ka­ry ne­ti­je­li spor­ty we Olim­pi­ýa he­re­ke­ti­ni ös­dür­mek boýun­ça Gah­ry­man Arkadagymy­zyň binýa­dy­ny go­ýan, Ar­ka­dag­ly Gah­ry­man Serdary­my­zyň paýhasly baş­tu­tan­ly­gyn­da do­wam et­di­ril­ýän köpta­rap­ly iş­le­riň bü­tin dün­ýä­de ro­waç­lanýan­dy­gy­nyň aý­dyň su­but­na­ma­sy bol­dy. 

     Türk­men ýaş­la­ry spor­ty, be­den­ter­bi­ýäni özle­ri­niň durmuşlaryn­da ka­da­ly en­di­ge öwür­di­ler. Bedenterbiýäniň hem-de spor­tuň ýö­rel­ge­sin­de ke­ma­la gel­ýän ýaş­la­ry­myz bu gün belent ruh­ly, giň dün­ýä­ga­ra­ýyş­ly, be­den taýdan sag­dyn nesillerdir. Ýaş­la­ry­myz sportuň bar ýe­rin­de parahat­çy­ly­gyň, aba­dan­çyly­gyň, bag­ty­ýar­ly­gyň, gül­läp ösü­şiň hö­küm sürýändigine, dost-do­gan­lyk gat­na­şyk­la­ry­nyň berkidilýän­di­gi­ne tüýs ýü­rek­den ynan­ýar­lar. Bü­tin dün­ýä­de para­hat­çy­ly­gy, durnuk­ly ösü­şi, dost-do­gan­ly­gy da­ba­ra­lan­dyr­ýan sport diplomati­ýa­sy­nyň ro­waç­lan­ma­gy ug­run­da çäk­siz ala­da­la­ry edýän, köp­ta­rap­ly iş­le­ri dur­mu­şa ge­çir­ýän Gah­ry­man Arkadagymy­zyň, Ar­ka­dag­ly Gah­ry­man Ser­da­ry­my­zyň jan­la­ry sag bol­sun, il-ýurt bäh­bit­li alyp bar­ýan iş­le­ri üs­tün­lik­le­re beslensin! 

Perman SAPAROW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň Durmuş syýasaty baradaky komitetiniň baş hünärmeni.

     Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe mähriban zenanlarymyz uly hormata eýe bolýarlar. Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistan döwletimizde Gahryman Arkadagymyzyň we Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň irginsiz aladalary netijesinde zenanlarymyza birnäçe ýeňillikler berilýär, döredijilikli zähmeti üçin zerur şertler döredilýär.

     Maşgala ojagyna wepalylyk, salyhatlylyk, eli hünärlilik biziň enelerimiziň hem-de gelin-gyzlarymyzyň mertebesini müňýyllyklaryň dowamynda ýokary derejelere göterip gelýän milli häsiýetlerdir. Häzirki döwrümizde türkmen gelin-gyzlarynyň bu asylly häsiýetleri ahlak gözelliginiň ajaýyp nusgasyna öwrülip, tug deýin belentde pasyrdaýar. Türkmen zenanlarynyň süňňüne siňen bu ebedi häsiýetler ýaş nesilleriň kalbynda şöhratly geçmişimize buýsanjy, şu günümize çäksiz söýgini, nurana ertirlere bolan uly ynamy terbiýeleýär, halkymyzyň abraýynyň, mertebesiniň ýokary göterilmegine hyzmat edýär. 

     Biziň gadymy däp-dessurlarymyzyň, baý medeni mirasymyzyň şu günlerimize gelip ýetmeginde gelin-gyzlarymyzyň hyzmaty uludyr. Gözel tebigatymyzyň ajaýyp keşbini, halkymyzyň şöhratly taryhyny zenanlar öz nepis halylarynyň öwüşgini öçmejek göllerine siňdirip, biziň günlerimize ýetiripdirler. Medeni mirasymyzyň egsilmez çeşmesi bolan hüwdüler, läleler, monjugatdylar hem biziň gelin-gyzlarymyzyň şahyrana döredijiliginiň nusgasy hökmünde asyrlar aşyp gelýär. Türkmen gelin-gyzlarynyň edep-ekram göreldesi müňýyllyklaryň synagyndan geçen terbiýäniň dury akabasyndan gözbaş alýan nusgalyk mekdebe öwrüldi. 

     Ata Watanymyzyň ösüşlerinde enelerimiziň, gelin-gyzlarymyzyň saldamly goşandy bar. Olar jemgyýetimizde düýpli özgertmeleriň amala aşyrylmagy, kabul edilen maksatnamalaryň üstünlikli ýerine ýetirilmegi ugrunda döredijilikli, tutanýerli zähmet çekýärler. Ösüp gelýän ýaş nesillerde watansöýüjilik, ynsanperwerlik ýaly belent duýgulary terbiýelemekde, jemgyýetimiziň agzybirligini, jebisligini berkitmekde nusgalyk görelde görkezýärler.

     Döwlet dolandyryş edaralarynda, halk hojalygynyň dürli pudaklarynda, ylymda, bilimde, medeniýetde, jemgyýetçilik işlerinde we beýleki ugurlarda gelin-gyzlarymyz yhlasly zähmet çekip, mähriban Watanymyzyň gülläp ösmegi ugrunda amala aşyrylýan beýik işlere özleriniň mynasyp goşantlaryny goşýarlar. Şonuň üçin hem bu ajaýyp zamanada zenanlaryň sarpasy belentdir. 

     Göwünlerimizi joşdurýan, kalbymyzy galkyndyrýan özgerişler we ösüşler zamanamyzda ýurdumyzda eşretli ýaşaýşymyzyň zynaty bolan eziz enelerimiziň, mähriban gelin-gyzlarymyzyň sarpasynyň belent tutulýandygyna her ýylda Halkara zenanlar gününiň uly baýram edip bellenilmegi aýdyň şaýatlyk edýär. 

     Jemgyýetçilik durmuşynyň ähli ugurlarynda zenanlara erkekler bilen deňhukuklaryň berilýändigi Baş Kanunymyz bolan Türkmenistanyň Konstitusiýasynda kesgitlenendir. Zenanlaryň hukuklary we borçlary barada ýurdumyzyň kanunlarynyň iň möhüm aýratynlyklary olaryň bu babatda halkara ölçeglerine doly gabat gelýändiginden ybaratdyr.

     Eziz Watanymyzyň şan-şöhratynyň, at-abraýynyň barha artýan döwründe milli bitewüligimizi has-da berkidýän hem-de belent sepgitlere ruhlandyrýan, mylaýym, güler ýüzli mährem enelerimiziň, asylly gyz-gelinlerimiziň mertebesini belende göterýän Gahryman Arkadagymyzyň we Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlarynyň sag, belent başlarynyň aman bolmagyny arzuw edýäris.

Aýgözel KUTLYÝEWA,

Köneürgenç etrabynyň  Akgala  geňeşliginiň Geňeşiniň hünärmeni, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

     Türkmenistanyň Konstitusiýasynda kesgitlenen kadalar we ýörelgeler döwletiň durnukly ykdysady ösüşini üpjün etmek, halkyň abadançylygyny mundan beýläk-de ýokarlandyrmak babatda gazanylan we gazanylýan üstünlikleriň möhüm hukuk esasy bolup durýar. Konstitusiýa raýaty we döwleti özara hukuklary, borçlary ykrar etmek arkaly baglanyşdyryp, olaryň ylalaşykly işiniň hukuk esaslaryny kesgitleýär. Konstitusion kadalardyr ýörelgeler adamyň hem-de raýatyň syýasy, durmuş ykdysady hukuklarynyň durmuşa geçirilmegi üçin zerur şertleri döredýär. Şunuň bilen baglylykda, Esasy Kanunymyz dünýäde, ýurtda bolup geçýän öňegidişlikleri, döwletliligiň dowamly ösüşini, demokratik tapgyrlaryň kämilleşdirilmegini hasaba almak bilen,üsti ýetirilýän, ösdürilýän resminamadyr.

     Adam hukuklary we azatlyklary döwletliligiň berkligine, onuň demokratik derejesine, hukuk binýadyna, umumadamzat gymmatlyklaryna ygrarlylygyna baha bermegiň baş çelgisidir. Ýurdy syýasy, ykdysady, durmuş we medeni taýdan durnukly ösdürmekde adam hukuklarynyň goraglylygy esasy orunda durýar. Bu ugurda gazanylýan üstünlikler ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmak bilen, halkymyzyň durmuş hal-ýagdaýyny, ýaşaýyş derejesini düýpli gowulandyrmaga ýardam berýär.

     Ýurdumyz halkara hukugyň umumy ykrar edilen kadalaryny ileri tutmak maksatlaryndan ugur alyp, halkara gatnaşyklary berkitmekde Birleşen Milletler Guramasy, Ýewropa Bileleşigi, Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasy ýaly iri halkara guramalar bilen netijeli hyzmatdaşlyk saklaýar. BMG-niň Ösüş maksatnamasynyň, Ilat gaznasynyň, Çagalar gaznasynyň, Halkara Migrasiýa Guramasynyň Türkmenistandaky wekilhanalarynyň goldaw bermeginde ýurdumyzda «Türkmenistanyň Adam hukuklary boýunça 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasy», «Türkmenistanda gender deňligi boýunça 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasy» we «Türkmenistanda çagalaryň hukuklaryny durmuşa geçirmek boýunça 2023—2028-nji ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasy», «Türkmenistanda adam söwdasyna garşy hereket etmek boýunça 2025—2029-njy ýyllar üçin Hereketleriň milli meýilnamasy» işlenip taýýarlandy we olar üstünlikli durmuşa geçirilýär. Olaryň mysalynda Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň her bir adamyň bilim almaga, zähmet çekmäge, dynç almaga we saglygyny gorap saklamaga bolan hukugyny beýan edýän kadalarynyň durmuşa ornaşdyrylýandygyna göz ýetirmek bolýar.

     Ýurduň Esasy Kanunynda we konstitusion kadalarynda adamyň we raýatyň haýsydyr bir hukugynyň ýa-da azatlygynyň berkidilmezligi şol hukugyň ýa-da azatlygyň bikanundygyny ýa-da tebigatda ýokdugyny aňlatmaýar. Ählumumy ykrar edilen ynsanperwerlik ýörelgelerine laýyklykda, adamyň we raýatyň özgeleriň kanuny bähbitlerine, daşky gurşawa, milli howpsuzlyga, jemgyýetçilik tertibine, şeýle hem ahlak kadalaryna zelel ýetirmeýän islendik hukugy we azatlygy kanunydyr. Hukuk adamlaryň arasyndaky gatnaşyklary täsir ediş, gözükdiriş güýjüne daýanyp tertipleşdirse, ahlak kadalary jemgyýetçilik garaýyşlary, ruhy gymmatlyklar bilen rejeleýär.

      Hormatly Prezidentimiziň üstünlikli alyp barýan syýasatynda jemgyýetiň we döwletiň, her bir raýatyň demokratik ýörelgelerini hem-de hukuk esaslaryny berkarar etmek ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda kesgitlendi. Bu wezipeler hukuk ulgamynyň ähli düzüm böleklerini gurşap almak bilen, ol aň-düşünjeliligiň, edep-terbiýäniň, ýaşaýyş-durmuşyň has-da gowulandyrylmagyna gönükdirilendir. 

     Halkyň öz erk-islegini göni beýan etmeginiň kanuny görnüşi bolan saýlawlar raýatlaryň döwlet häkimiýet edaralarynyň emele gelmegine işjeň gatnaşmaklaryny üpjün edýär. Muňa mysal edip, demokratiýanyň iň möhüm ýüze çykmalarynyň biri hökmünde ýurdumyzyň döwlet häkimiýet we ýerli öz-özüňi dolandyryş edaralarynyň saýlawlaryny görkezmek bolar. Munuň özi Adam hukuklary hakyndaky ählumumy Jarnamanyň 21-nji maddasynyň 3-nji böleginiň 1-nji bendindäki: «Halkyň erk-islegi hökümetiň (häkimiýetiň) esasyny düzmeli» diýen halkara hukuk kadasynyň amal edilýändigini aýdyň görkezýär.

     Soňky ýyllarda ýurdumyzda köppartiýaly ulgam döredildi, jemgyýetiň öz-özüni dolandyryşy ösdürilýär. Raýat jemgyýetiniň binýady bolan we onuň mazmunyny kesgitleýän institutlara goldaw berilýär. Türkmenistanda syýasy köpdürlülik we köppartiýalylyk ykrar edilýär. Döwlet raýatlaryň Konstitusiýanyň we kanunlaryň çäklerinde hereket edýän syýasy partiýalary we gaýry jemgyýetçilik birleşiklerini döretmäge bolan hukugyny, dine uýmagyň erkinligini, jemgyýetçilik birleşikleriniň kanunyň öňündäki deňligini hem-de her bir adamyň pikir we söz azatlygyny kepillendirýär, raýat jemgyýetiniň ösmegi üçin zerur şertleri üpjün edýär.

     Mahlasy, adamyň hukuklaryny we azatlyklaryny goramagyň, ony durmuşa ornaşdyrmagyň gurallaryny döretmek wajyp wezipe bolup durýar. Jemgyýetde hukuk medeniýetiniň derejesiniň kämil bolmagy döwletiň hukuk kadalarynyň bökdençsiz durmuşa geçirilmegine, adam hukuklarynyň goraglylygyna, halkyň aň-düşünjesiniň has-da ýokarlanmagyna ýardam edýär. Hukuk medeniýetiniň derejesini dürli görnüşli hukuk gatnaşyklarynyň işjeňligi, kanunçylyk ulgamynyň we hukuk tertibiniň, hukuk resminamalarynyň dogry ýöredilişiniň ýagdaýy kesgitleýär.

     Ýurdumyzda häzirki döwürde hereket edýän kanunçylyk namalary Konstitusiýada berkidilen düzgünler we kadalar esasynda berkarar Watanymyzy hemmetaraplaýyn ösdürmegiň kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmäge gönükdirilýär. Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň her bir kadasy adamyň hukuklaryny, azatlyklaryny hem-de öňünde durýan wezipelerini durmuşa geçirmegiň ýörelgelerini açyp görkezýär. Bu bolsa ýurtda jebisligi, raýdaşlygy we sazlaşykly durmuşy üpjün edýär. 

Merjen BORJAKOWA,

Türkmenistanyň Mejlisiniň Durmuş 

syýasaty baradaky komitetiniň hünärmeni.

     Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda durmuşa geçirilýän oňyn özgertmeler syýasaty ýurduň jemgyýetçilik durmuşynyň ähli ugurlaryny öz içine alýar. Döwleti we jemgyýeti mundan beýläkde demokratiýalaşdyrmakda, raýatlaryň hukuklaryny, azatlyklaryny berkitmekde, milli kanunçylygymyzyň hukuk binýadyny halkara hukugynyň umumy ykrar edilen kadalaryna laýyklykda kämilleşdirmekde, sanly hyzmatlary milli ykdysadyýetiň ähli ugurlaryna ornaşdyrmakda giň gerimli işler amala aşyrylýar. Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda hem bu işler üstünlikli ösdürilýär. Adamzadyň ýaşaýşyny hakyky eşrete öwrüp bilýän güýje eýe bolan sanly ulgamyň esasy ugurlary kesgitlenip, milli bilim, kanunçylyk, saglygy goraýyş, şäher gurluşyk, oba hojalygy ulgamlarynda netijeli işler amala aşyrylýar. Jemgyýetiň we döwletiň galkynyşy bilimiň, ylmyň ösüşi bilen berk baglanyşyklydyr. Bu günki­gün ylym we bilim ösüşleriň kämil binýady hökmünde kesgitlenilýär. Bilimiň, ylmyň, tehnologiýanyň we önümçiligiň baglanyşygy netijesinde

durmuş­ykdysady özgertmeler sazlaşykly alnyp barylýar. Şonuň netijesinde bolsa ýurdumyzda önümçiligiň ähli pudaklaryna sanly ulgam giňden ornaşdyrylýar.

     Häzirki wagtda Ýer ýüzünde sanly ulgam, maglumat tehnologiýalary durmuşyň ähli ugurlaryna aralaşyp ugrady. Ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti, innowasion we intellektual ösüşi ýokarlandyrmak, milli ykdysadyýetiň hukuk we institusional düzümini özgertmek boýunça netijeli işler amal edilýär. Hut şu nukdaýnazardan hem,ýurdumyzyň depginli ösüşini artdyrmak we durmuş ykdysady ulgamyny kämilleşdirmek maksady bilen, sanly ulgamy ornaşdyrmak bilen bagly kadalaşdyryjy hukuk namalary döwrebaplaşdyrylyp, kämilleşdirilip, kanunlar, konsepsiýalar, döwlet maksatnamalary kabul edilýär. Ýurdumyzda sanly ulgamyň kanunçylyk binýady berkidilýär. Bu babatda «Elektron hökümet hakynda», «Maglumat we ony goramak hakynda», «Türkmenistanda Internet torunyň ösüşini we internet hyzmatlaryny etmegi hukuk taýdan düzgünleşdirmek hakynda», «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda»,

«Kiberhowpsuzlyk hakynda», «Şahsy durmuş barada maglumat we ony goramak hakynda» Türkmenistanyň Kanunlaryny we bu Kanunlara esaslanýan kadalaşdyryjy hukuk namalaryny görkezmek bolar. 

     Häzirki wagtda adam hukuklaryny we azatlyklaryny goramak döwletimiziň baş maksadynda goýuldy. Döwletiň, jemgyýetiň medeni, ykdysady, intellektual, mümkinçilikleriniň ösmegi üçin ýurduň geljegi bolan ýaş nesle öwredilýän bilime aýratyn ähmiýet berilýär. Bu ulgamy sanlylaşdyrmak, ösdürmek hem-de hukuk binýadyny berkitmek esasy wezipeleriň biridir. Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň 55-nji maddasynda her bir adamyň bilim almaga bolan hukugy kepillendirilip, ähli bilim edaralary üçin hökmany bolan döwlet bilim standartlary bellenilýär. Milli bilim babatda gatnaşyklary düzgünleşdirýän kadalaşdyryjy hukuk namalarynyň toplumlaýyn we bitewi häsiýete eýe bolmagy kanunçylyk namalarynda aýdyň şöhlelenýär. Esasy Kanunymyzyň kadalaryna esaslanýan Türkmenistanyň «Bilim hakynda» Kanuny döwletimizde üstünlikli dowam edýän bilim özgertmeleri bilen baglanyşykly hukuk gatnaşyklaryny düzgünleşdirýär. Bilime sanly ulgamy ornaşdyrmak Kanunyň 6-njy maddasynda görkezilýär.

    Türkmenistan milli bilim ulgamyny kämilleşdirmekde halkara şertnamalaryna ilkinjileriň hatarynda goşulmak bilen, öz üstüne alan halkara borçnamalaryny üstünlikli berjaý etmekde maksatnamalaýyn işleri alyp barýar. Birleşen Milletler Guramasynyň Durnukly ösüş maksatlarynyň dördünjisi bolan «Hemmeleri öz içine alýan we adalatly hem-de ýokary hilli bilimi üpjün etmek we hemmeleriň bütin ömrüniň dowamynda

okamak mümkinçiligini höweslendirmek» atly maksadyny durmuşa geçirmekde alnyp barylýan işler muny tassyklaýar. Bilim ulgamyny okgunly ösdürmegiň her bir ugrunyň Milletler Bileleşigi tarapyndan kabul edilen 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Durnukly ösüş maksatlaryna wezipelerine kybap gelýändigini aýratyn bellemek gerek. 

     Häzirki zaman şertlerinde jemgyýetiň ösüşi ýurdumyzyň bilim ulgamynda sanly tehnologiýalardan netijeli peýdalanyp, dünýäniň öňdebaryjy tejribelerinden ugur alyp, okatmakda, pedagogik işgärleri taýýarlamakda, gaýtadan taýýarlamakda we olaryň hünär derejelerini ýokarlandyrmakda giň gerimli ulgamlaýyn özgertmeleri geçirmegi, umumy bilim maksatnamalary boýunça okatmagyň usulyýetini yzygiderli kämilleşdirmegi talap edýär. Şunuň bilen baglylykda, «Türkmenistanda umumy bilim maksatnamalary boýunça okatmagyň usulyýetini kämilleşdirmegiň 2028-nji ýyla çenli Konsepsiýasy» bilim bermegiň hilini dünýä standartlaryna laýyk getirmegi nazarlaýar. Sanly ösüşiň durmuşyň ähli ugruny gurşap almagy, täze tehnologiýalaryň döredilmegi ýaş nesliň taýýarlygynyň barha kämilleşdirilmegini talap edýär. Okatmagyň täze usullaryny we tehnologiýalaryny durmuşa ornaşdyrmak döwrüň wajyp meseleleriniň birine öwrüldi. Häzirki döwürde geljekki hünärmenleri halkara ülňülerinde sazlaşykly we hemmetaraplaýyn ösen derejede taýýarlamak möhüm wezipeleriň biridir. Şunuň bilen baglylykda, täze taryhy döwürde ýurdumyzda innowasion tehnologiýalary öwrenmäge,

kompýuter programmalaryny düzmäge uly üns berilýär. Elektron maglumatlar asyrynda iň zerur ugurlar hökmünde kompýuter programmalaryndan baş çykarmak, robototehnikany kämil özleşdirmek we kämil tehnologiýalary durmuşa ornaşdyrmak möhümdir. 

     Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyz tarapyndan başy başlanan beýik işleriň hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda üstünlikli dowam etdirilmegi Watanymyzyň bilimler ýurdy hökmünde rowaçlyklara beslenmegi üçin giň mümkinçilikleri açýar. Mekdebe çenli çagalar edaralarynyň, umumybilim edaralarynyň, hünär bilimi edaralarynyň döwrebap binalarynyň gurlup ulanylmaga berilmegi, olarda sanly ulgamdan peýdalanmaga döredilen mümkinçilikler we şertler ýurdumyzy ösüşlere besleýär.

Nepes ROZYÝEW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty, Ylym, bilim, medeniýet we ýaşlar syýasaty baradaky komitetiniň agzasy.